Amiăng đang là một cơn ác mộng thực sự khi nó là tác nhân gây ra hàng loạt các bệnh ung thư, giết chết hàng trăm nghìn người mỗi năm, trong khi Việt Nam lại đứng thứ 6 trên thế giới về nhập khẩu amiăng. Báo Giao thông đã có cuộc trò chuyện với TS. Lương Mai Anh - Phó Cục trưởng Cục Quản lý môi trường Y tế về vấn đề này.

TS. Lương Mai Anh

Chất gây ung thư nghề nghiệp quan trọng nhất

Amiăng hiện diện ở những đâu trong đời sống, thưa bà?

Ước tính, amiăng trắng có mặt trong hơn 3.000 sản phẩm ứng dụng thuộc các lĩnh vực: Vật liệu xây dựng (fibro xi măng, đường ống xây dựng, bể chứa nước, thiết bị điện, viễn thông…), sản phẩm chịu ma sát như má phanh, miếng đệm, các loại vải sợi, quần áo chịu nhiệt, công nghiệp hàng không, công nghiệp dược phẩm, đóng tàu… Ở Việt Nam, amiăng trắng được sử dụng chủ yếu để sản xuất tấm lợp A-C và hầu hết được nhập khẩu từ nước ngoài. Trung bình hàng năm Việt Nam nhập khẩu khoảng 65.000 tấn amiăng nguyên liệu. Năm 2012 nhập gần 79.000 tấn, đứng thứ 6 trên thế giới. 

Amiăng ảnh hưởng ra sao đối với sức khỏe con người?

Amiăng xâm nhập vào cơ thể và gây hại chủ yếu qua đường hô hấp, khi người lao động và người sử dụng hít phải bụi có chứa amiăng phát tán trong môi trường. Các công việc phát sinh bụi chủ yếu trong quy trình sản xuất (xé bao, nghiền, trộn, …) khoan, cắt, phá dỡ đập các tấm lợp, vật liệu có chứa amiăng, sử dụng các vật liệu amiăng để làm đường, đổ làm móng nhà…

Amiăng là nguyên nhân chủ yếu gây bệnh bụi phổi-amiăng, ung thư phổi, ung thư trung biểu mô ác tính (màng phổi, màng bụng, màng tim), mảng màng phổi, tràn dịch và dày màng phổi, ung thư thực quản, buồng trứng... Amiăng là chất gây ung thư nghề nghiệp quan trọng nhất ước tính khoảng hơn 100.000 người chết mỗi năm. Trong đó có khoảng 41.000  người chết do ung thư phổi, 59.000 người chết do ung thư trung biểu mô ác tính.

Các chuyên gia, nhà khoa học đều khẳng định không có ngưỡng an toàn nào cho việc sử dụng amiăng, kể cả amiăng trắng.

Không có ngưỡng an toàn cho cả Amiăng trắng

Các nghiên cứu trên thế giới chỉ rõ amiăng được xếp vào nhóm các chất gây ung thư ở người. Ở Việt Nam đã có nghiên cứu, khảo sát nào về vấn đề này chưa, thưa bà?

Từ năm 1973, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) thuộc Tổ chức Y tế thế giới đã có đủ bằng chứng trên người và thực nghiệm để xếp tất cả các loại amiăng bao gồm cả amiăng trắng vào nhóm 1 là các chất gây ung thư ở người. 

Ở Việt Nam, trong khuôn khổ nghiên cứu tại 6 bệnh viện thuộc Dự án Bảo vệ sức khỏe người lao động giai đoạn 2009-2011 đã ghi nhận có các trường hợp ung thư trung biểu mô. Theo số liệu thống kê sơ bộ tại 9 trung tâm ghi nhận ung thư của Việt Nam cũng cho thấy, số lượng các trường hợp ung thư trung biểu mô đã liên tục tăng từ năm 1988 đến nay. Việc chẩn đoán các bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư trung biểu mô yêu cầu kỹ thuật cao về thiết bị, hiện nay Việt Nam mới chỉ đáp ứng một phần. 

Việt Nam là một trong 10 nước sử dụng amiăng nhiều nhất thế giới.Công tác phòng chống bệnh nghề nghiệp liên quan đến amiăng được ngành Y tế triển khai ra sao, thưa bà?

Giai đoạn vừa qua, ngành Y tế, lao động đã phối hợp với nhiều đơn vị nghiên cứu triển khai những hoạt động tập trung phòng chống các bệnh liên quan đến amiăng như: Xây dựng Hồ sơ quốc gia về amiăng; Chỉ đạo thực hiện đảm bảo an toàn vệ sinh lao động tại cơ sở sản xuất và sử dụng amiăng; Nâng cao năng lực giám sát môi trường lao động và chẩn đoán các bệnh liên quan đến amiăng; Giám sát các trường hợp ung thư trung biểu mô tại cộng đồng; Tuyên truyền về tác hại của amiăng và các biện pháp phòng chống... Tuy nhiên, phạm vi triển khai của các hoạt động còn hạn chế do thiếu nguồn lực.

Bên cạnh đó, amiăng không những ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người lao động mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng do việc xử lý vật liệu phế thải amiăng còn hạn chế. Do vậy, cần tăng cường phổ biến, tuyên truyền, giáo dục đặc biệt với người sản xuất vật liệu có chứa amiăng, người lao động và người dân đang sử dụng sản phẩm chứa amiăng.

Năm 2013, tại hội nghị lần thứ 6 Công ước Rotterdam, rất nhiều quốc gia đề nghị cấm hoàn toàn amiăng trắng. Tuy nhiên, Việt Nam là một trong 6 quốc gia phản đối điều này. Bộ Y tế có những khuyến cáo gì về vấn đề này nhằm bảo vệ sức khỏe con người?

Công ước Rotterdam là Công ước về thủ tục thỏa thuận được thông báo trước đối với hóa chất độc hại và thuốc bảo vệ thực vật trong thương mại quốc tế. Trước các tác hại rõ ràng của amiăng như đã nêu trên, nên đưa amiăng vào trong danh mục Phụ lục hóa chất độc hại của Công ước Rotterdam. WHO và ILO đều kêu gọi các quốc gia thành viên cấm sử dụng amiăng trắng. Là nước thành viên, Việt Nam cần có những quyết định phù hợp nhằm đảm bảo sức khoẻ cho người lao động, đặc biệt sức khỏe cho người tiêu dùng và cộng đồng.