Các nhà máy thủy điện đóng góp tới một nửa tổng công suất của hệ thống điện quốc gia. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết giữa lợi ích kinh tế của thủy điện với vấn đề môi trường và lợi ích của người dân.

             

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, hiện có 48/58 đập của các nhà máy thủy điện có công suất lắp máy trên 30MW được kiểm định phòng chống lũ; với các nhà máy có công suất dưới 30MW, mới có 80 đập được kiểm định hoặc kiểm tra lại trong số 154 đập đến hạn hoặc quá kỳ kiểm định…

Trao đổi về vấn đề này, ông Lê Trọng Quảng - Phó chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu cho rằng, để đảm bảo an toàn cho người dân, các công trình thủy điện cần thiết phải có hệ thống cảnh báo hiện đại cho phía hạ du khi xả lũ. Hiện nay, cách làm thủ công và thông tin đến người dân rất khó khăn. Nếu xảy ra sự cố về hồ đập, hiệu quả sẽ rất khó lường.

Thực tế theo ông Nguyễn Lâm Thành - Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, nhiều nơi, do ảnh hưởng bởi thủy điện dẫn tới lũ chồng lũ, gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống người dân. Do vậy, việc có hệ thống cảnh báo lũ là thực sự cần thiết bởi lẽ lợi ích, an toàn tính mạng, đời sống người dân cần phải đặt lên hàng đầu. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, hiện nay, cả nước có 284 công trình thủy điện đang vận hành phát điện; 204 dự án đang thi công xây dựng và dự kiến vận hành vào năm 2017; 250 dự án đang nghiên cứu đầu tư; còn lại 78 dự án chưa nghiên cứu đầu tư, chưa có nhà đầu tư đăng ký, chủ yếu có quy mô nhỏ đang được tiếp tục rà soát về hiệu quả kinh tế. Đến nay, sau khi rà soát, Bộ Công Thương và các địa phương đã tiếp tục loại khỏi quy hoạch 12 dự án thủy điện nhỏ.

Liên quan đến vấn đề chống lũ cho các hồ thủy lợi, thủy điện, ông Châu Trần Vĩnh - Phó cục trưởng Cục Tài nguyên nước (Bộ TN&MT) cho biết, ngoài lưu vực sông Hồng, sông Mã có thiết kế các hồ có nhiệm vụ chống lũ cho hạ du, thì tại 9 lưu vực sông còn lại của nước ta, các hồ thủy lợi đều không có nhiệm vụ chống lũ cho hạ du mà chỉ tham gia giảm lũ. Bên cạnh đó, so với tổng dung tích các hồ chứa trên các lưu vực sông, đặc biệt là từ sông Cả trở vào đến sông Đồng Nai, tổng dung tích các hồ thủy điện, thủy lợi so tổng dung tích lũ là rất nhỏ, nên việc cắt lũ cho hạ du là rất khó khăn và các hồ chỉ có tác dụng giảm lũ. Vì vậy, Bộ TN&MT quy định các hồ thủy điện phải dành một phần dung tích tham gia giảm lũ cho hạ du. Bên cạnh đó, cần có cơ chế tài chính để các hồ tham gia chống, giảm lũ trong trường hợp vì thực hiện mục tiêu này mà giảm lượng điện cung cấp.

Cũng theo ông Châu Trần Vĩnh, theo quy định, Bộ TN&MT sẽ dự báo lũ trên toàn hệ thống, còn các chủ hồ phải tổ chức quan trắc, dự báo lượng nước về hồ. Bộ Công Thương cần chỉ đạo các chủ hồ thủy điện tăng năng lực cảnh báo, dự báo, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu để ứng phó hiệu quả hơn với lũ lụt.

Cũng liên quan đến việc đảm bảo lợi ích kinh tế của thủy điện với vấn đề môi trường và lợi ích của người dân, ông Lê Trọng Quảng - Phó chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu cho rằng, cần phải có chế tài buộc các DN phải kinh phí bảo về môi trường rừng. Chẳng hạn, đơn vị nào mua điện thì phải trích tiền trả vào một tài khoản để trả cho dịch vụ này. Bên cạnh đó, khoản phí dịch vụ môi trường rừng hiện chỉ 20 đồng/kWh điện thương phẩm hiện nay là quá thấp. Do vậy, cần có lộ trình khi tăng giá điện thì khoản phí này tăng theo hoặc điều chỉnh lên 30 - 40 đồng/kWh để tăng số tiền hỗ trợ đồng bào dân tộc giảm bớt khó khăn trong việc giữ rừng.

Tuy nhiên, thực tế trong vấn đề này, theo Bộ Công Thương, hầu hết các chủ đầu tư chưa thực hiện hoặc đang lập phương án để trình phê duyệt. Tính đến hiện tại, số dự án thủy điện trên cả nước mới thực hiện trồng rừng thay thế được hơn 1.200ha trong số gần 19.800ha phải trồng bù…